kiek hier veur uutleg aover wat ’t is
In de wieme bi-j de boer hing van allerlei vleis. Hier wat veurbeelden.
Dreuge wos is met-wos die ‘n tied in de wieme ehangen hef
Zwaardemaag is ‘n etten wat allene in ‘t zuden van den Achterhook en Liemers bekend is. De mage van ‘n varken wordn binnenste boeten etrokkene enespiet: de binnenwand der oet-ehaald. Dan wordn e vol-estopt met, zwaorde, vet, restekes spek en ander sniesel, kruden en zalt. Ze wordt dichte-estokkene metworstepinnen of too-enaejd ‘t gaar ekokt, vake met ‘n linnen deuksken der ummehen veur ‘t kapot kokken. Dat kok- ken gebeuren naodat de bloodworste en laeverworste gaar ekokket wazzen in ‘t hete kokkenat. De katte (zwaardemaag) blif der ne helen nach in liggen. At ‘t af- keuld was, wordn ‘t met kranten derummehen (umdat der anders stof in kon kommen, ‘t gasseg kon wordn en ‘t vet der oet kon lekken) ne 14 dage an ‘nkruusholt in de wieme ehongene. In plaetkes esnaene, wordn ‘t op de botterham egaeten.
Grisworste wodn emaakt van ‘t harte, longen, tonge die an kleine stukskesesnejen wieren. Met wat zalt en pepper wier dat in de dunne darm estopt. ‘t Dreugen ging net as de metworst; eerst bi-j de kachel en later in de wieme. Grisworste ko’j neet lange bewaren.
Pungel of Endepungel of zoerworste: Bloodwoste, emaaktin den endel-darm. Wordt emaakt van grof ruggemael en fris spek. Dizzen bri-j wordt in den endepungel of den dikken darm edaone en met worstepinnen too-estokke- ne. Dan mot ‘t in de wieme op-ehongene worden töt ‘t good zoer ewordene is. In plaatse van in de wieme worden de zoer- woste ok wal in den lossen bozem teggen dekante an, op ne planke eleg um daor in dee lauwe wörmte zoer te worden. Met ne twee of dree waeke was ze dan good umme te aetene; dan was ‘t spek der in haoste vergaone. Dezoerworste worden maor ‘n effen bovven op ‘t moos eleg umme met- ekokkette worden; eigelek maer ummegood warm te wordene. Den zoeren smak trok dan deur ‘t hele moos hen en dat was nesmak dee dus good bi-j ‘t moos passen.
Spekreuken kwam haoste neet väör: spek worden ezalten en dan in de wieme te dreugenehongene
Bookhaste “gezouten ribstuk”. Vrogger wodn de ribben an één stuk oet ‘t varken esnene. Dat was de bokhaste. Dee wodn wal nao de pestoor ebrach.En anders wodn de ribben en de butte in de pekkel eleg en later in de wieme op-ehan- gen.Van ‘t vleis – ’t met – wodn metwoste emaakt dee ok in de wieme ehangen wodn um tedreugen.
‘t Met – ’t vleis wat veur de metworst gebruukt wier – moste wi-j met ‘n scharp mes ankleine stukskes snieden en door wier wat zalt en pepper deur-eknaed. Dat wodn dan in dedunne darmen estopt, naodat die schoon-emaakt waren. De wors wier baoven de kachelehangen um wat an te dreugen en dan wier ze in de wieme ehangen um wieter te dreugen.Lich: As der ene zei: “’t Völt neet met”, dan zei ‘n ander wal ‘s: “En at ‘t met völt, kö’w monnwosten”: met andere weurde: as ‘t neet tegen zit – as der monn met is – kö’w wostemaken.
In de wiem hing: bloedwos, lae- verwos, de zware- maag metwos, spek en schinken – naodat ze 14 dage in ‘t zalt hadde gezaete. ‘t Mooiste fleis hing in de wieme vuuran. De epsenpeutjes dee neet zo eugelek waren – hingen achter- an; dan kwammen de ziejen spek en helemaole vuuran hingen de schinken. De ziejen spek hingen umme en umme met de zwoorden tegen mekare öf met de vleiskanten tegen mekare. De schinken hingen altied met de zwoorden naor de butenkante, umdat dat de gladde, dus demooiste kante was. De vleiskante wodn vake wat wit deur ‘t zolt en dat was gin mooigezichte.
As ze goed dreug en hard ware, konn’n ronde spek, metwos en schink wel tweejoor bewaard worde in de wim.
