Met Achterhoekse graan kan niet alleen smakelijk bier en brood worden gemaakt, natuur en landschap gaan er ook nog eens flink op vooruit. Ook belangrijk voor het toerisme: jaarlijks komen een kleine 600.000 toeristen naar de Achterhoek om er te wandelen, fietsen en uit eten te gaan.
De afgelopen decennia is het areaal aan graanakkers in Nederland en ook de Achterhoek drastisch afgenomen, vooral ten gunste van snijmaïs en Engels raaigras. Tarwe en gerst worden af en toe nog geteeld, haver- en roggeakkers zijn vrijwel helemaal verdwenen.
Bron: Compendium voor de Leefomgeving
Het landschap is daardoor meer monotoon geworden, zowel in aangezicht als in variatie in natuurlijke flora en fauna op en rond de akkers. Op maïsakkers kunnen maar een paar akkeronkruiden de zware bemesting verdragen, waardoor er op en rond maïsakkers weinig natuurlijke rijkdom is.
Van oudsher zijn graanakkers het leefgebied van verschillende vogelsoorten. Met het grotendeels verdwijnen van de graanteelt zijn ook verschillende vogelsoorten verdwenen of ernstig bedreigd: zoals de ortolaan, die zich van oudsher thuis voelde in het Achterhoekse landschap met veel houtwallen en graangewassen, is zo goed als uitgestorven. De veldleeuwerikstand is met 97 procent afgenomen, de patrijs met 95 procent, de zomertortel met 95 procent (Bron: Natuurbericht.nl/ NatureToday.com).
Die dramatische achteruitgang kan weer worden gekeerd, blijkt uit verschillende projecten met aanleg en zorgvuldig beheer van akkerranden. Rond Aalten is het aantal koppels patrijzen omhooggegaan van 3 naar 34 koppels dankzij het project ‘Samen voor de patrijs in Aalten’, waarvoor de Agrarische natuurvereniging PAN, Vogelbescherming Nederland, Vogelwerkgroep Zuidoost Achterhoek, gemeente Aalten en Wildbeheereenheid Aalten en omstreken de handen ineensloegen. Negentien grondeigenaren stelden grond ter beschikking: zes hectare aan akkerranden en dertien hectare graanakkers werden patrijsvriendelijk beheerd. Behalve voor de patrijs en andere vogels als de grasmus en geelgors zijn deze maatregelen ook gunstig voor vlinders, bijen en andere insecten. Aan imkers is tegenwoordig geen gebrek, maar wel aan voldoende voedsel voor de bijen: bloemenrijke akkerranden langs graanvelden kunnen daarvoor zorgen.
Projecten zoals Samen voor de patrijs in Aalten zijn, behalve door enthousiasme en betrokkenheid, mede mogelijk dankzij subsidies van overheden en andere instanties. Het zou mooi zijn als de betrokken agrariërs voor hun natuurvriendelijke inspanningen beloond worden met een iets hogere prijs voor hun graanproducten. Zodat dat natuurvriendelijke teelt van graan uit de streek ook zonder subsidie kan. Op sommige plekken wordt daar al mee geëxperimenteerd. Het Zeeuwse Patrijske is bijvoorbeeld een bier dat met hulp van de Vogelbescherming in Zeeland wordt verkocht: gebrouwen met mout van Zeeuwse witte tarwe in patrijsvriendelijk beheerde akkers. In Groningen wordt door de Graanrepubliek “Bloemen en bijtjes-bier” gebrouwen, bedoeld om natuur en landbouw weer dichter bij elkaar te brengen: door de graanpercelen worden klavers gezaaid om nectar te kunnen bieden voor insecten, die het steeds moeilijker hebben in ons schralere landschap. Omdat klavers stikstofbinders zijn, geven ze de daarnaast natuurlijke bemesting aan de bodem, waardoor de boer zelf minder hoeft te bemesten, ook weer gunstig voor verschillende wilde planten.
Tussen Nijmegen en Lent heeft Louis Dolmans op zijn Doornik Natuurakkers op 42 hectare 25 oude graanrassen ingezaaid, inclusief bloemenranden, omzoomd door meidoornhagen. Bij aanvang van de Doornikakkers waren in het gebied nog maar drie verschillende broedvogelsoorten te vinden, inmiddels zijn dat er 63 geworden. Verschillende bakkers in de regio verkopen brood dat is gebakken van graan van Doornik Natuurakkers. Graan dat ook nog eens goed smaakt. Bij blinde proeverijen, waarbij wordt gelet op aroma, smaak en mondgevoel scoort het brood dat is gebakken van de Natuurakkers al een paar jaar als de beste. ‘Naarmate de grond meer zanderig is, is het brood lekkerder. Zand is voor de smaak, klei is voor de hoeveelheid’, volgens akkerbouwer Dolmans.
Volop mogelijkheden én kansen dus om op de Achterhoekse gronden graan te verbouwen voor smakelijke producten met winst voor natuur en landschap, aantrekkelijk voor bewoners en toeristen. Wel van belang om dit ook uit te dragen in de bakkerij en het restaurant met mooi foto’s en filmpjes.
Cijfers over het toerisme in de Achterhoek vind je hier
