Productie van voedsel heeft invloed op het milieu. Bij het verbouwen van gewassen of het houden van productiedieren kan er bijvoorbeeld sprake zijn van overbemesting: te veel meststoffen komen terecht in grondwater en veroorzaken een achteruitgang in de natuurlijke rijkdom aan flora en fauna, zowel binnen als buiten natuurgebieden. Ook restanten van bestrijdingsmiddelen kunnen terecht komen in bodem – en grondwater, met bijbehorende schadelijke effecten. Daarnaast veroorzaakt de productie van voedsel uitstoot van broeikasgassen, waardoor wordt bijgedragen aan de opwarming van de aarde, het zogeheten broeikaseffect.
Veehouderij en impact op het milieu
Het houden van dieren voor de productie van vlees, eieren en melk is verantwoordelijk voor 14,5% van de totale broeikasgasemissie. De verscheidende dierlijke producten leveren uiteenlopende bijdrages aan de totale broeikasgasemissie. Eieren, zuivel, rundvlees, varkensvlees en pluimveevlees: per producteenheid hebben ze allemaal een verschillende impact op het milieu.
De milieubelasting van de afzonderlijke dierlijke producten op de verschillende milieuthema’s staan weergegeven in figuur 1. Rundvleesproductie is verantwoordelijk voor meer dan 60% van de gehele broeikasgasemissie van deze dierlijke producten. De figuur laat zien dat het grotere aandeel van rundvleesproductie op de milieubelasting ook geldt voor landgebruik (land), watergebruik (irrigated water) en stikstofverliezen (Nr). Bijna 90% van het land dat in gebruik is voor de productie van vlees, eieren en zuivel wordt gebruikt voor rundvleesproductie. Rundvleesproductie is verantwoordelijk voor meer dan 75% van het gebruikte zoete water; en meer dan 60% van de stikstof verliezen komt van rundvleesproductie.
Figuur 1 Milieu-impact van de verschillende dierlijke producten. Rood = rundvlees, wit = zuivel, oranje = gevogelte, roze = varkensvlees en blauw = eieren. Land staat voor landgebruik, Irrigated water staat voor watergebruik, GHG staat voor broeikasgasemissie en Nr staat voor stikstof verliezen. ₁
De hogere uitstoot van broeikasgassen afkomstig van rundvleesproductie, die te zien is in figuur 1, wordt veroorzaakt door de lage vruchtbaarheid van runderen en de minder efficiënte omzet van voer in vlees ten opzichte van andere productiedieren₂. Runderen krijgen doorgaans maar één kalf per jaar, pas vanaf hun tweede levensjaar. Dat is in vergelijking met kippen en varkens minder productief. Voor de zelfde hoeveelheid voer krijg je dus minder rundvlees dan bijvoorbeeld varkensvlees. Bovendien stoten herkauwers zoals runderen bij vertering van hun voer methaan uit. Het effect van methaan (CH₄) – een van de drie bekende broeikasgassen – op het broeikaseffect is 21 keer zo groot als dat van broeikasgas CO₂.
De minder efficiënte omzet van voer in rundvlees is te zien in figuur 2. Hier wordt de efficiëntie van voeromzetting (voer per kilogram product) weergegeven. Deze zogeheten voerconversie kent spreiding per dierlijk product voor verschillende bedrijfssystemen. Maar gemiddeld hebben runderen meer energie in de vorm van voer nodig per geleverde kilogram rundvlees dan dat er nodig is voor alle andere producten.
Figuur 2 De voederconversie van varken, kip, rundvlees, melk en eieren uitgedrukt in benodigde calorieën voor een kilogram product₂.
Vlees van de melkkoe
In diverse studies wordt rundvlees beschouwd als vlees afkomstig van vleesrunderen en niet van specifieke melkrunderen. Het gebruik van vlees van melkkoeien kan zorgen voor een lagere milieu-impact van rundvlees. Uit onderzoek blijkt dat wanneer dieren uit de zuivelindustrie worden gebruikt voor vleesproductie, dit rundvlees minder belastend voor het milieu is dan rundvlees van gespecialiseerde vleesrunderen₃. De koeien leveren naast melk ook vlees en dus kan de milieu-impact die deze dieren hebben verdeeld worden over de producten die zij leveren: melk en vlees. Dit laatste via haarzelf en de kalveren voor de rundvleesproductie. Dit in tegenstelling tot zoogkoeien (moederkoeien in de rundvleesproductie) die alleen vlees leveren.
Onderzoek
De melkkoe houden voor een dubbeldoel? Maakt het gebruikte runderras uit? Is het noodzakelijk om af te mesten? Wat is nu precies de milieu-impact van rundvlees van melkkoeien in vergelijking met die van zoogkoeien (vleesrassen) en welke meerkosten zijn er? Deze vragen vergen nader onderzoek. Dat het vlees van melkkoeien smakelijk kan zijn, blijkt al wel uit enkele praktijkvoorbeelden. Nader onderzoek wordt ingezet door kenniscentrum Nelles door stagiair Bernou van der Wiel van Wageningen Universiteit in samenwerking met AOC-Oost. Natuurlijk voor Smaakacademie Achterhoek! Wordt vervolgd dus.
₁ Eshel et al., 2014. Land irrigation water, greenhouse gas, and reactive nitrogen burdens of meat, eggs, and dairy production in the United States.
₂ De Vries et al., 2010. Comparing environmental impacts for livestock products: A review of life cycle assessments.
₃ De Vries & de Boer, 2015. Comparing environmental impacts of beef production systems: A review of life cycle assessments.
